ماده 21 - اقدامات حفاظتی عمومی
1 - هرگاه فرآورده‌ای که مشمول امتیازات مربوط به ترجیحات این موافقتنامه است، تحت چنان شرایطی یا در چنان مقادیری به قلمرو یکی از طرفهای متعاهد وارد شود که سبب صدمه جدی یا تهدید به صدمه جدی در طرف متعاهد وارد کننده گردد، طرف متعاهد وارد کننده مربوط می‌تواند با مشورت قبلی، به‌جز در شرایط بحرانی، امتیاز اعطائی به موجب این موافقتنامه را به طور موقت و بدون تبعیض به حال تعلیق درآورد. چنانچه اقدام مزبور صورت بگیرد، طرف متعاهدی که مبادرت به این اقدام میکند، مراتب را به طرف(های) متعاهد ذی‌ربط اطلاع خواهد داد و دبیرخانه اکو را نیز مطلع خواهد کرد و با طرف‌متعاهد ذی‌ربط به مشورت خواهد پرداخت و تلاش خواهد کرد به‌منظور چاره‌جویی برای مسأله به توافق متقابل قابل‌پذیرشی برسد.
2 - به ویژه چنانچه قرار باشد فرآورده‌ای در چنان مقادیر زیادی و تحت چنان شرایطی وارد شود که سبب موارد زیر یا تهدیدی در این زمینه شود:
الف - صدمه جدی به تولیدکنندگان داخلی فرآورده‌های مشابه یا مستقیماً رقابتی در قلمرو طرف متعاهد وارد کننده ; یا
ب - اختلال جدی در هر یک از بخشهای اقتصادی مربوط یا مشکلاتی که موجب وخامت وضعیت اقتصادی یک منطقه گردد.
طرف متعاهد ذی‌ربط می‌تواند براساس شرایط و طبق روش مندرج در ماده (24)، نسبت به اتخاذ اقدامات مقتضی اقدام نماید. این‌گونه اقدامات باید:
- با اهداف این موافقتنامه سازگار باشد;
- بدون تبعیض نسبت به واردات از کلیه طرفهای متعاهد اجراء شود;
- تا زمانی و تا حدی اجراء شود که برای جلوگیری از صدمه ضرورت دارد.
3 - طرفهای متعاهد قبل از مبادرت به اجراء اقدامات حفاظتی مندرج در بند بعدی این ماده، تلاش خواهند کرد اختلاف بین خود را ازطریق مشورتهای مستقیم حل و فصل نمایند. هر یک از طرفهای متعاهد که قصد اجراء اقدامات حفاظتی را داشته باشد. ظرف مدت حداکثر سی روز، سایر طرفهای متعاهد را ازطریق دبیرخانه اکو مطلع خواهد کرد.
4 - اقدامات حفاظتی ضمن مشورت با سایر طرفهای متعاهد به مورد اجراء گذاشته خواهد شد، به جز در شرایط بحرانی که یک طرف متعاهد می‌تواند نسبت به اتخاذ اقدامات موقتی بدون مشورت قبلی اقدام کند، مشروط بر این‌که پس از اجراء اقدامات مزبور بی‌درنگ به مشورت بپردازد.
5 - طرفهای متعاهد ظرف مدت نود روز پس از دریافت اطلاعیه اولیه، به منظور حصول توافق درخصوص ماهیت و حدود اقدامات حفاظتی، مشورت خواهند کرد. درصورتی که ظرف این مدت توافق حاصل نشود، موضوع به مرجع حل اختلاف پیش‌بینی شده در ماده (27) زیر ارجاع خواهد گردید. چنانچه مرجع مذکور در ظرف مدت چهار هفته از تاریخ ارجاع موفق به حل و فصل موضوع نگردد، طرفهای متعاهد لطمه دیده حق خواهند داشت نسبت به استرداد امتیازات معادل یا سایر تعهدات اقدام کنند.
6 - اقدامات حفاظتی متخذه بلافاصله به طرف متعاهد دیگر و شورای همکاری اطلاع داده خواهد شد. اقدامات حفاظتی از لحاظ گستره و مدت صرفاً محدود به اقداماتی خواهد بود که جهت اصلاح وضعیت ایجاد شده ضرورت دارد و از حد صدمه وارده براثر عمل مورد بحث و یا مشکلات ایجاد شده تجاوز نخواهد کرد. در این مورد، اولویت با اقداماتی خواهد بود که کمترین اختلال را در کارکرد این موافقتنامه ایجاد می‌کنند. اقدامات اتخاذ شده به‌وسیله یکی از طرفهای متعاهد علیه فعل یاترک فعلی که از سوی طرف متعاهد دیگر سرزده، فقط در تجارت با آن طرف متعاهد اثر خواهد گذاشت.
7 - اقدامات حفاظتی متخذه موکول به رایزنی‌های ادواری در شورای همکاری خواهد بود تا هر چه زودتر کاهش یابد یا هنگامی که تحت شرایط موجود ادامه اجراء آنها دیگر قابل توجیه نباشد، نسبت به لغو آن اقدام شود.
ماده 22 - صادرات مجدد و کمبودهای جدی
در مواردی که رعایت مفاد مواد(8)و(9) این موافقتنامه منجر به موارد زیر شود:
الف - صادرات مجدد به کشور ثالثی که طرف متعاهد صادرکننده نسبت به صدور فرآورده مورد بحث به آن کشور محدودیتهای مقداری صادرات، حقوق گمرکی برصادرات یا اقدامات یا عوارضی اعمال میکند که دارای اثر معادل است; یا
ب - کمبود جدی یا تهدید کمبود جدی فرآورده‌ای که برای طرف متعاهد صادرکننده جنبه اساسی دارد; و
پ - در مواردی که وضعیت‌های فوق‌الذکر منجر به بروز مشکلات عمده برای طرف متعاهد صادرکننده گردد یا چنین احتمالی را به وجود آورد;
طرف متعاهد مذکور می‌تواند براساس شرایط و طبق روشهای مندرج در ماده (24) نسبت به اتخاذ اقدامات مقتضی اقدام نماید.
ماده 23 - انجام تعهدات
1 - طرفهای متعاهد به منظور حصول اطمینان از نیل به اهداف این موافقتنامه و انجام تعهدات خود به موجب این موافقتنامه، کلیه اقدامات لازم را به عمل خواهند آورد.
2 - هرگاه یکی از طرفهای متعاهد تشخیص دهد که طرف متعاهد دیگر نتوانسته است تعهد خود را به موجب این موافقتنامه انجام دهد، طرف متعاهد ذی‌ربط می‌تواند براساس شرایط و طبق روش مندرج در ماده (24) نسبت به اتخاذ اقدامات مقتضی اقدام کند یا موضوع را به شورای همکاری ارجاع دهد.
ماده 24 - نحوه اجراء سایر اقدامات
1 - طرفهای متعاهد ذی‌ربط، برای اقدام به موجب ماده (17) هرگونه کمک لازم را به‌منظور بررسی مورد دراختیار شورای همکاری قرار خواهند داد و درصورت اقتضاء رویه مورد اعتراض را متوقف خواهند ساخت. درصورتی که طرف متعاهد مورد بحث نتواند رویه مورد اعتراض را ظرف مدت تعیین شده از سوی شورای همکاری خاتمه دهد یا چنانچه شورای همکاری موفق نشود ظرف سی روز کاری از تاریخ ارجاع موضوع به آن به توافق برسد، طرف متعاهد ذی‌ربط می‌تواند نسبت به اتخاذ اقدامات مقتضی جهت مقابله با مشکلات ناشی از رویه مورد بحث اقدام کند.
2 - شورای همکاری درخصوص مواد (20) و (22)، مورد یا وضعیت را بررسی خواهد کرد و می‌تواند هرگونه تصمیم لازم را به‌منظور خاتمه دادن به مشکلات اعلام شده به‌وسیله طرف متعاهد ذی‌ربط اتخاذ کند. درصورتی که شورای همکاری موفق نشود در ظرف سی روز از ارجاع موضوع به آن تصمیمی دراین باره بگیرد، طرف متعاهد ذی‌ربط می‌تواند به منظور اصلاح وضعیت، اقدامات لازم را اتخاذ کند.
3 - طرف متعاهد ذی‌ربط درخصوص ماده (23)، می‌تواند پس از پایان مشورتها
یا گذشت مدت نود روز از تاریخ اطلاعیه، اقدامات مقتضی را اتخاذ کند.
ماده 25 - مشکلات مربوط به تراز پرداختها
1 - طرفهای متعاهد سعی خواهند کرد تا حد امکان از اتخاذ اقدامات محدودکننده ازجمله اقدامات مربوط به واردات برای مقاصد تراز پرداختها اجتناب کنند.
2 - چنانچه یکی از طرفهای متعاهد با مشکلات جدی تراز پرداختها یا تهدید قریب‌الوقوع آن مواجه شود، می‌تواند براساس شرایط مورد توافقی که به تصویب شورای همکاری رسیده است، اقدامات محدودکننده از جمله اقدامات مربوط به واردات را اتخاذ کند، لیکن این‌گونه اقدامات از لحاظ زمانی محدود خواهد بود و نباید از حدی که برای رفع مشکل تراز پرداختها ضرورت دارد، تجاوز کند. اقدامات مذکور با بهبود وضعیت تراز پرداختها به تدریج کاهش خواهد یافت و هنگامی که ادامه آنها باتوجه به شرایط، قابل توجیه نباشد، لغو خواهد گردید. طرف متعاهد ذی‌ربط اتخاذ این اقدامات را بی‌درنگ به طرف دیگر اطلاع خواهد داد و درصورت امکان برنامه زمانبندی مربوط به لغو آنها را اعلام خواهد کرد.
3 - این‌گونه اقدامات بی‌درنگ به مرجع مسؤول نظارت بر اجراء این موافقتنامه اطلاع داده خواهد شد.
4 - طرفهای متعاهد از هر لحاظ سعی خواهند کرد به منظور حفظ امتیازات اعطائی به‌موجب مفاد این موافقتنامه شرایط مساعدی برای مشورت فراهم کنند.
5 - هر یک از طرفهای متعاهد که طبق بند (2) این ماده اقدام میکند، درصورت درخواست هر طرف متعاهد دیگر، فرصت کافی جهت مشورت به منظور حفظ ثبات امتیازات مبادله شده به موجب این موافقتنامه را فراهم خواهد کرد. چنانچه ظرف مدت نود روز از درخواست مذکور سازش رضایت‌بخشی بین طرفهای متعاهد ذی‌ربط حاصل نگردد، موضوع را می‌توان جهت بررسی به شورای همکاری ارجاع کرد.
ماده 26 - ماده تکاملی
1 - در مواردی که یک طرف متعاهد تشخیص دهد بسط و تعمیق روابط ایجاد شده به‌وسیله این موافقتنامه با گسترش شمول آن به زمینه‌هایی که تحت پوشش نمی‌باشد، مفید و به سود اقتصاد طرفهای متعاهد خواهد بود، مراتب را طی تقاضای مستدلی به طرفهای متعاهد دیگر اعلام خواهد کرد. طرفهای متعاهد می‌توانند از شورای همکاری بخواهند تقاضای مذکور را مورد بررسی قرار داده و درصورت اقتضاء، توصیه‌هایی را به ویژه درخصوص برگزاری مذاکرات، ارائه دهد.
2 - طرفهای متعاهد موافقت می‌نمایند که بنا به درخواست یک طرف متعاهد به‌منظور بحث درمورد هرگونه موضوع مرتبط با تفسیر و اجراء این موافقتنامه و سایر جنبه‌های روابط بین طرفهای متعاهد بلافاصله ازطریق مجاری مقتضی مشورت نمایند.
3 - توافقهای ناشی از روش موضوع بند (1) باید منوط به تأیید یا تصویب طرفهای متعاهد طبق تشریفات خود آنان باشد.
4 - تصمیمات به‌موجب این‌ماده به اتفاق‌آراء تمام طرفهای متعاهد اتخاذ خواهد شد.
ماده 27 - حل اختلاف
1 - هرگونه اختلاف ناشی از تفسیر و یا اجراء این موافقتنامه ابتدا به‌طور دوستانه ازطریق مشورتهای دوجانبه ظرف مدت نود روز حل و فصل خواهد شد.
2 - درصورتی که اختلاف به صورت دوستانه حل نشود هر طرف متعاهد می‌تواند به شورای همکاری رجوع کند.
3 - شورای همکاری به عنوان رکن حل اختلاف عمل خواهد کرد و می‌تواند از مساعدت کارشناسان حقوقی و تجاری استفاده کند.
4 - طرفهای متعاهد هرگونه مساعدت لازم را برای بررسی و حل اختلاف با شورای همکاری به عمل خواهند آورد.
5 - شورای همکاری، حل اختلاف را ازطریق صدور حکم انجام خواهد داد و طرفهای متعاهد ذی‌ربط ملزم به اتخاذ اقداماتی برای اجراء احکام شورای همکاری خواهند بود. درصورتی که هر یک از طرفهای متعاهد احکام شورای همکاری را اجراء نکند، سایر طرفهای‌متعاهد ذی‌ربط حق خواهندداشت تا اقدامات‌لازم را برای‌اصلاح‌وضعیت اتخاذ کنند.
ماده 28 - امین اسناد
دبیرکل ا کو امین اسناد این موافقتنامه خواهد بود. دبیرخانه اکو تودیع اسناد تنفیذ، پذیرش یا تصویب، لازم‌الاجراء شدن موافقتنامه و هرگونه اقدام یا اطلاعیه دیگر مربوط به این موافقتنامه یا اعتبار آن را به کلیه کشورهای عضوی که این موافقتنامه را امضاء کرده‌اند، اطلاع خواهد داد.
ماده 29 - شورای همکاری
1 - طرفهای متعاهد موافقت می‌کنند نسبت به تشکیل شورای همکاری مرکب از نمایندگان طرفهای متعاهد که ترجیحاً از کارکنان ارشد دولتی دارای تخصص مرتبط می‌باشند، اقدام کنند.
2 - طرفهای متعاهد به منظور حسن اجراء موافقتنامه، اطلاعات را مبادله و برحسب درخواست هر یک از طرفهای متعاهد، در چهارچوب شورای همکاری مشورت خواهند کرد. شورای همکاری امکان رفع هرچه بیشتر موانع تجارت بین طرفهای متعاهد را تحت بررسی خواهد داشت.
3 - شورای همکاری می‌تواند درخصوص مواردی که در این موافقتنامه پیش‌بینی گردیده، اتخاذ تصمیم‌کند. درارتباط با سایرموارد، شورای همکاری می‌تواند توصیه ارائه کند.
ماده 30 - روشهای شورای همکاری
1 - دبیرخانه اکو به عنوان دبیرخانه شورای همکاری و زیر مجموعه‌های آن عمل خواهد کرد.
2 - شورای همکاری به منظور حسن اجراء این موافقتنامه، درصورت لزوم، اما حداقل دوبار در سال تشکیل جلسه خواهد داد. هر یک از طرفهای متعاهد می‌تواند درصورت لزوم تشکیل جلسه فوق‌العاده را خواستار شود.
3 - هر یک از اعضاءشورای همکاری دارای یک رأی خواهد بود.
4 - تصمیمات و توصیه‌های شورای همکاری درصورت امکان به اتفاق آراء خواهد بود. شورای همکاری درصورت عدم حصول اتفاق آراء با اکثریت دو سوم کل آراء اتخاذ تصمیم خواهد کرد.
5 - چنانچه نماینده یکی از طرفهای متعاهد در شورای همکاری، تصمیمی را به شرط انجام الزامات قانون اساسی بپذیرد، تصمیم مذکور در روزی که رفع حق شرط اعلام گردد به اجراء در می‌آید مشروط بر این‌که تاریخ دیرتری در این‌خصوص تعیین نشده باشد.
6 - ازنظر این موافقتنامه، شورای همکاری آئین کار خود را تهیه و تصویب خواهد کرد. این آئین‌نامه، ضمن دربرگرفتن سایر موضوعات، شامل مقررات مربوط به تشکیل جلسات و تعیین رئیس و مدت مسؤولیت او خواهد بود.
7 - ریاست شورای همکاری به نوبت و به مدت یک سال به عهده نماینده یک طرف متعاهد برحسب حروف الفباء خواهد بود.
ماده 31 - نهادهای پشتیبان اجراء موافقتنامه
1 - شورای همکاری وظیفه هماهنگی، ایجاد ارتباط، نظارت، اداره و سرپرستی عملیات و اجراء موافقتنامه و به ویژه انجام تعهدات طرفهای متعاهد به‌موجب آن را برعهده خواهد داشت.
2 - شورای همکاری به منظور انجام وظایف خود می‌تواند درمورد ایجاد نهادها، کارگروهها یا گروههایی را که لازم می‌داند برای حل اختلاف، نظارت و دیگر موارد مربوط به اجراء مؤثر موافقتنامه ایجاد کند، تصمیم‌گیری نماید.
ماده 32 - همکاری با سازمانها و گروه‌بندیهای بین‌المللی و منطقه‌ای
1 - طرفهای متعاهد به منظور ارتقاء تجارت اکو موافقت می‌کنند هرگونه ترتیبات مقتضی را درمورد همکاری با سازمان ملل متحد و آژانس‌های تخصصی آن و سایر سازمانها و گروه‌بندیهای تجاری و اقتصادی بین‌المللی و منطقه‌ای به عمل آورند.
2 - طرفهای متعاهد حق تعیین مستقلانه نظام روابط اقتصادی خارجی با کشورهایی را که در نهادهای فوق عضویت ندارند، برای خود محفوظ نگه خواهند داشت.
ماده 33 - روابط تجاری مشمول مقررات این موافقتنامه و موافقتنامه‌های دیگر
1 - این موافقتنامه مانع از حفظ یا تشکیل اتحادیه‌های گمرکی، مناطق آزاد تجاری یا ترتیبات مربوط به مبادلات مرزی، تا جایی که این‌گونه موارد اثرات منفی در نظام تجاری اکو، به‌ویژه در مقررات مربوط به قواعد مبدأپیش‌بینی شده در این موافقتنامه نداشته باشد، نخواهد شد.
2 - علی‌رغم اقدامات پیش‌بینی شده در ماده (4) مفاد این موافقتنامه نسبت به ترتیبات تجاری ترجیحی که به موجب آن ترجیحاتی به وسیله هر یک از طرفهای متعاهد به سایر طرفهای متعاهد خارج از چهارچوب این موافقتنامه و به کشورهای ثالث به موجب ترتیبات تجاری دوجانبه، چندگانه و چندجانبه و ترتیبات مشابه آن قبلاً داده شده است، یا این‌که قرار است داده شود، اعمال نخواهد شد. طرفهای متعاهد مجبور نخواهند بود در قالب این موافقتنامه ترجیحاتی بدهند که به امتیازات داده شده تحت آن موافقتنامه‌ها لطمه بزند.
3 - طرفهای متعاهد از مبادرت به اقداماتی که مغایر با مفاد این موافقتنامه و مانع تحقق اهداف پیش‌بینی شده در ماده (2) است، خودداری خواهند کرد. این شرط به‌ویژه به شرایط شرکت طرفهای متعاهد در سایر گروه‌بندیهای اقتصادی منطقه‌ای و سایر مسائل مرتبط با تنظیم روابط تحت این تشکلها، اشاره خواهد داشت.
ماده 34 - انصراف از عضویت و اعتبار
1 - هر یک از طرفهای متعاهد می‌تواند در هر زمان پس از لازم‌الاجراء شدن این موافقتنامه از عضویت در آن انصراف دهد. چنین انصرافی شش ماه پس از تاریخی که دبیرخانه اکو به عنوان امین اسناد موافقتنامه، اطلاعیه مکتوبی در این خصوص دریافت کند، نافذ خواهد شد. دبیرخانه اکو به محض دریافت چنین اطلاعیه‌ای سایر طرفهای متعاهد را مطلع خواهد ساخت.
2 - حقوق و تعهدات طرف متعاهدی که از عضویت در موافقتنامه انصراف داده است، از همان تاریخ مؤثر مزبور ساقط می‌شود.
3 - متعاقب انصراف هر یک از طرفهای متعاهد، شورای همکاری ظرف مدت سی روز، تشکیل جلسه خواهد داد تا اقدامات پس از انصراف را بررسی نماید.
4 - هر یک از طرفهای متعاهد در هر زمانی مجاز خواهد بود طبق تصمیم خود از اعطای هر موردی در جدول امتیازات خود که بدواً با یکی از طرفهای متعاهد که دیگر طرف متعاهد این موافقتنامه نیست، مبادله کرده است، به‌طور کلی یا جزئی خودداری کرده یا آن را پس بگیرد. طرف متعاهدی که چنین اقدامی را انجام می‌دهد شورای همکاری را مطلع خواهد کرد و حسب درخواست با طرفهای متعاهدی که منفعتی اساسی در فرآورده مورد نظر دارند، مشورت خواهد کرد.
5 - اگر طرف متعاهدی از عضویت در این موافقتنامه انصراف دهد، موافقتنامه برای سایر طرفهای متعاهد لازم‌الاجراء باقی خواهد ماند.
ماده 35 - پیوستها و پروتکلها
پیوستها و پروتکلهای موافقتنامه، جزء لاینفک این موافقتنامه هستند و اشاره به موافقتنامه شامل اشاره به پیوستهای آن نیز می‌شود.
ماده 36 - اجراء سرزمینی
این موافقتنامه در قلمرو طرفهای متعاهد این موافقتنامه آن‌گونه که در قوانین ملی آنها تعریف گردیده است، اعمال خواهد شد.
ماده 37 - حق شرط
این موافقتنامه را نمی‌توان با حق شرط امضاء کرد و پس از تکمیل شدن تشریفات در زمان ابلاغ به دبیرخانه اکو نیز حق شرطی پذیرفته نخواهد شد.
ماده 38 - اصلاحیه‌ها
این موافقتنامه را می‌توان با توافق متقابل تعدیل یا اصلاح کرد. اصلاحیه‌ها طبق روش مندرج در ماده (39) این موافقتنامه لازم‌الاجراء خواهد شد.
ماده 39 - لازم‌الاجراء شدن
1 - این موافقتنامه در روز سی‌ام پس از آن که امین اسناد، اسناد تنفیذ، پذیرش یاتصویب به‌وسیله پنج دولت طرفهای متعاهد را دریافت کند، لازم‌الاجراء خواهد شد.
2 - چنانچه این موافقتنامه طبق بند (1) لازم‌الاجراء نشود، نمایندگان طرفهای متعاهدی که اسناد تنفیذ خود را تودیع کرده‌اند، ظرف مدت یک سال تشکیل جلسه خواهند داد تا درمورد زمان لازم‌الاجراء شدن موافقتنامه درارتباط با طرفهای متعاهد مزبور تصمیم‌گیری نمایند.
این موافقتنامه مشتمل بر سی و نه ماده و پیوستهای مربوط برای دوره اولیه ده ساله منعقد شده است و هر سال خود به خود تجدید خواهد شد به شرط آن که هیچ یک از طرفهای متعاهد اطلاعیه مکتوبی مبنی بر فسخ موافقتنامه شش ماه قبل از انقضای آن به طرفهای دیگر تسلیم نکند.
در تأیید مراتب فوق وزیران/ رؤسای هیأتهای نمایندگی که بدین منظور به‌طور مقتضی مجاز می‌باشند، این موافقتنامه را امضاء کرده‌اند.
این موافقتنامه در اسلام‌آباد در تاریخ بیست و ششم تیرماه 1382 هجری شمسی (هفدهم ژوئیه 2003 میلادی) در دو نسخه معتبر به زبانهای انگلیسی و روسی تنظیم شده است که نزد دبیرکل دبیرخانه اکو تودیع خواهد شد. درصورت وجود تفاوت بین متنهای انگلیسی و روسی، متن انگلیسی ملاک خواهد بود. امین اسناد نسخه‌های تأیید شده این موافقتنامه را برای کلیه طرفهای متعاهد ارسال خواهد کرد.
از طرف دولت انتقالی اسلامی افغانستان
از طرف دولت جمهوری آذربایجان
از طرف دولت جمهوری اسلامی ایران
از طرف دولت جمهوری قزاقستان
از طرف دولت جمهوری قرقیزستان
از طرف دولت جمهوری اسلامی پاکستان
از طرف دولت جمهوری تاجیکستان
از طرف دولت جمهوری ترکیه
از طرف دولت ترکمنستان
از طرف دولت جمهوری ازبکستان
قانون فوق مشتمل بر ماده واحده منضم به متن موافقتنامه، شامل مقدمه و سی‌ونه ماده در جلسه علنی روز سه‌شنبه مورخ شانزدهم مردادماه یکهزار و سیصد و هشتاد و شش مجلس‌شورای‌اسلامی تصویب و در تاریخ 12/10/1386 به تأیید شورای نگهبان رسید./ی
غلامعلی حدادعادل
رئیس مجلس شورای اسلامی